Nitekim Atomcu görüşün oluşmasında Empedokles’in felsefesi bir hareket noktası işlevi görecek, Anaksagoras dört unsur yerine sadece tek bi madde, “spermate”, yani zerrecik kavramını, sevgi ve nefret yerine de “Nous” kavramını koyacaktır. Zerreciklere, nesneyi meydana getirmek üzere ilk hareketi veren Nous’tur ve daha sonra zerreciklerin denetimini sürdürür. Bu zerrecikler, kendi yapılarındaki özellikler gereği bir araya gelerek nesneleri oluştururlar ki, birleşen zerreciklerin amacı, meydana getirdikleri nesneler olmaktadır. Yani Empedokles dört unsurun bir araya gelmesini raslantıya bağlarken, Anaksagoras zerreciklerin hareketini belli bir amaca yönelmiş olarak açıklıyor, öyleyse evrende bir amaçlılık (teleolojik) ilkesi hakimdir.
Empedokles ve Anaksagoras’ın henüz pek açık olmasa da maddeyi temel alan açıklamalarını Leukippos, özellikle de Demokritos geliştirip ilk atom teorisini ileri sürmüşlerdir. Demokritos’a göre kosmos’un ve varlığın temeli parçalanamayan en küçük şey, yani “atoma”dır. Atomların nicelik özellikleri bir araya gelerek nesnelerin meydana gelmesini sağlamaktadır. Sürekli hareket halinde olan atomların hareketlerini gerçekleştirdikleri bir ortama İhtiyaçları vardır ki, bu “boş mekan”dır. Boş mekan madde değildir, varlığı yoktur, ama atomun hareketi İçin gereklidir. Atomların hareketleri sahip oldukları nicel özellikler dolayısıyla zorunlu ve mekaniktir. Böylece Demokritos maddeyi temel alan atom teorisini bir sistem halinde ortaya koyar ve madde ayrımını da felsefeye yerleştirir. İnsanın bedeni gibi ruhu da atomların birleşmesinin bir sonucudur. Uyku gibi ölüm de atomların bu hareketlerine bağlıdır.
Sofistler İle Antik Çağ felsefesi
Sofistler İle Antik Çağ felsefesi yeni bir döneme adım atar. Sofistler kendilerine kadar gelen düşünceleri bir eleştiri süzgecinden geçirirler. Buna göre insan, Kosmos’un ana maddesinin ne olduğunu araştırmadan önce, böyle bir araştırmaya yönelen öznenin yetenek ve gücüne bakmalıdır. Üstelik aynı konuya hemen birbiriyle hiç benzerlik göstermeyen cevaplar verilmiştir. O halde Kosmos’un tümel bilgisini, yani tümel gerçekliği elde etmek mümkün olmamalıdır. Hatta tümel bir gerçekliğin bulunup bulunmadığını bile bilmiyoruz, bilemeyiz. Çünkü insan sınırlı bir varlıktır, yetenekleri ve gücü de sınırlıdır. Kaldı ki, bilgi kaynağımız olan duyumlarımız değişen şartlara göre değişen bilgiler vermektedir. Bu bakımdan sofistler tümel gerçekliğin peşinde koşmak yerine, yararlı ve pratik bilgiler ile yetinilmesi gerektiğini ileri sürmüşlerdir.
Sofistlerin ünlü temsilcisi Protagoras, “insan herşeyin ölçüsüdür” diyerek hakikatin birey olarak insana göre doğru olduğunu, izafi bir anlam ifade edeceğini ileri sürdü. Buna bağlı olarak herhangi bir konuda kesin bir yargıda bulunmamızın sözkonusu olamayacağını, bilginin de yarara dayandığını belirtir. Tanrıların ne var oldukları, ne de olmadıkları hususunda kesin bir ispatın mümkün olamayacağını söyler. Gorgias ise Protagoras’dan daha ileri giderek hiçbir şeyin var olmadığını; var olsa bile bilinemeyeceğini; bilinse de bilginin başkalarına aktarılamayacağını savunarak, şüphecilik ve agnostisizme kapı açar.
Read More about Elea Okulu
