Kimisi peştemalını balon gibi kubbeler edip yüzgeçtik eder. Kimi elleriyle şadırvanlar eder, kimi ağzından ve dişlerinden fıskiyeler ederler. Bazısı bir saat su üzerinde asla elleri ve ayakları hareket etmeden yatarlar.
Bazı zaman bütün sadık âşıklar yek dil, yek cihet olup el ele verip gemicilerin “He ya mola” sesleri gibi bir hay-huy ile el ele dolaştıkça büyük havuzun içinde olan temiz su Umman denizi gir-dabı gibi dönüp dolaşıp deniz selleri gibi aktıkça önüne hiç kimsenin durmaya güçleri yetmeyip bütün âşıklar kendi halleriyle durup su ile dönüp dolaşırlar ki göz ermez büyük bir gösteridir. Daha nice bunun benzeri oyunculuklar vardır.
Bursalıya mahsus tuhaf hünerler vardır. Ama bu kaplıcalara çok giren Bursa gençlerine şaka yollu “Çekme su kaçırırsın” diye latife ederler. Fakat Bursalılar hoşlanmadıklarının bir aslı vardır ki “Mânası şairin içindedir” olmak var.
Kaynarca kaplıcasının özellikleri : Bu da yararlı ılıcadır.
Daha nice ılıcalar vardır, ancak “Garip (gurbete düşen) kör gibidir.” sözüne uygun olarak ilk seyahatimiz olup bu ellerin ya-bancısı olduğumuzdan isimlerini bilmiyoruz ve pek çoğuna da girip görmedik.
Bursa’nın çarşı pazarının anlatılması
Hepsi 9000 dükkândır. Evvelâ kale gibi dört demir kapılı ve demir zincir ile bağlanıp zaptedilmiş kale kapıları gibi büyük bir bedesteni var.
Tamamı adet sağlam ayaklar üzerinde adet mina kubbelerdir :ve hepsi 300 dolaptır. Her birinde birer Mısır hazinelerine sahip bezirgânlar vardır. Burada o kadar kıymetli mücevher kapkacaklar, hediyelikler ve hatıralıklar var ki bir diyarda yoktur.
Bu bedestenin dört tarafında Kuyumcular Çarşısı başka bir ulu yolun iki tarafına yapılmış baştan başa kârgir yapılardır.
Gazzazlar Çarşısı, Kavukçular Çarşısı, Takyeciler Çarşısı, ipekçiler Çarşısı, Bezzazlar Çarşısı, Terziler Çarşısı, Hallaçlar Çarşısı ve Hamhâlet Çarşısı, özellikle hepsinden donanımlı ve süslü gelincik gibi Gelincik Çarşısı başka bir ana yolun iki tarafında ûd, amber, zebât, kalle-misk, gülsuyu ve başka güzel kokular satılır süslü bir çarşıdır ki içinden geçmekte olan gelip-giden yolcuların dimağları kokulanıp insan mutluluktan bir adım, dışarı gitmek istemez. Ta bu derece güzel çarşılardır. Gayet zengin bezirgânlar ve dindar, ümmetin sâlihlerinden çelebi adamlardır.
Bu anılan on adet esnafın dükkânları bedestenin dört tarafını kuşatmıştır. Hepsi kârgir yapı ve düzeri üzere kurulu tamamı kurşun örtülü toloz (tonoz) kemerlerdir ve ara ara bazı yerlerinde demir pencereleri vardır.
Her köşe başında elbette birer çeşme bulunmaktadır ki ikişer lüleli hayat sularıdır. Yazın en sıcak günlerinde çarşılara hizmetçiler bu çeşmelerden hayat suları saçarlar. Bütün çarşılar Bağdad’ın serinleme evlerine benzer. Bursa’nm bütün ileri gelenleri şiddetli sıcaklarda bu kapalı güzel çarşılarda oturup hüsn-i cemâl pazarı ederler guided tour istanbul.
Bu anılan çarşılardan başka yüzlerce yerde düzenli olarak yapılmış muhabbet pazarları vardır. [228b] Ülkeleri gezen seyyahların anlattıklarına göre bu çarşı pazarların yapılarına denk şirin bir yapı bir diyarda yoktur. Ancak Haleb’de ve Edirne’de Ali Paşa Çarşısı vardır, diye överler.
Gerçekten de Bursa’mn çarşıları İstanbul’da bile yoktur. Saraçhanesi de bir ana cadde üzerine kurulmuş bakımlı güzel bir çarşıdır.
Uzun Çarşısı gayet bakımlı, donanımlı ve kalabalık bir çarşıdır ki insan deryası’akar. Esnafın her türlüsü orada bulunur.
Pirinç Hanı yakınında Kebapçılar Çarşısı gayet donanımlıdır. Safa erbabınca biline ki Bursa esnaflarının yiyecek ve içecek satıcılarında asla ve kat’a kefere yoktur, hepsi Müslümanlardır.
Bakkallar Çarşısı: Gayet pâk, temiz ve süslü dükkânlardır. Hoşafçıları dükkânlarını türlü türlü değerli kâse ve bakraçlar ile ve kalaylı nakışlı maşrapalar ile süsleyip yedi sekiz renkte hoşaflar satarlar. Bahar günlerinde şerbet ve hoşaflar üzerine kızıl renkli gül yaprakları saçıp hoşaf alanların kâselerine gülsuyu saçarlar. Bu da başka bir memlekete mahsus değildir.
Kayağan pazarında Yemiş Pazarcıları Çarşısı da dükkânları türlü türlü meyve dallarıyla süslenmiştir. îpek çarkçıları da başka bir çarşıdır.
Tamamı 75 âriflerin toplantı yeri, zariflerin mekânı kahveleri var ki her biri biner adam alır. Bütün çalgıcılar, okuyucular ve hoş güzel rakkaslar onlardadır ki günde üç kere Hüseyin Bay- kara fasılları ederler. Her kahvede gazelhân ve meddahlar var ki gazelhanları sanki Şair Hassan’dır, meddahları sanki Ebü’l- Meâl’dir. Meddahların büyük ustaları Kurbanı Alisi Hamza adında zamanın yegânesi bir zat idi.
Meddah Şerif Çelebi, Tuşlu Firdevsî’nin Şehnâmesi’nde sanki Firdevsî kendisi idi ki firdevs melekleri gibi “pençe-i âfitâb” kıssasına oturup hayran kalırlardı, etki sâhibi çelebi idi.
Kıssahan Horçene Mahmud, Kara Firuz ve Tireli Ali Bey, Ebü’l-Müslim-i Teberdâr okumada sanki Siyer-i Veysi sahibidir.
Bütün kahvehanelerinde bin hüner sahibi yetkin ustalar dopdolu idi Çamlıca safayeri.
Ulu Cami
Bunlardan Ulu Cami dibinde Emir kahvesi nakışlı, süslü, bakımlı, seçkinlerin yeri dünya sevgilisi rakkasları var ki her biri benzersiz seçkin ve müstesnadırlar. Bu kahve Ulu Cami yakınında olduğundan ezân-ı Muhammedi “Hayya ale’s-salâ” dediğinde kahvede bir can kalmayıp hepsi camiye giderler. Gayet musallî Bursa halkıdır.
Şerefyâr kahvesi, Serdâr kahvesi ve Cin Mü’ezzin kahvesi kısacası bütün kahveler birer irfan mektepleridir.
İstanbul kahvehaneleri, Sultan IV. Murad Han zamanında padişah fermanıyla yasaklandığından beri Bursa kahveleri meşhur olup tiryâkilerinin yüzleri gülmüştür.
Herkesçe meşhur olan 97 yerde bozahaneleri var ki hiçbir diyara mahsus değildir. Pâk çinili, nakışlı tavanlı ve kârgir sofalı biner adam alır bozahane ve buzhaneler vardır ki Temmuz’da bodrum katlarında bozalarını buzlar üstüne koyup bozaları göğreyip (mavileşip) bozarıp soğuk olur, cüllâb gibi pâk bozası olur.
